Wiek przedszkolny jest bardzo ważnym okresem, który ma znaczący wpływ na kształtowanie się preferencji smakowych oraz upodobań żywieniowych. To jak przebiegnie proces tworzenia się nawyków zdrowotnych pozytywnych lub negatywnych, znacząco wpływa na przyszłość dziecka. Jakie zadania czekają placówki oświatowe, aby promować zdrowy styl żywienia wśród najmłodszych?
PPZ to przedszkole promujące zdrowie wykorzystując koncepcję i strategię stworzenia szkoły promującej zdrowie (SzPZ). Wiele przedszkoli jest przyjmowanych do wojewódzkich sieci SzPZ i coraz większa ilość jest zainteresowana tworzeniem tego typu placówek.
Czym zajmuje się przedszkole w kontekście edukacji zdrowotnej/ żywieniowej?
Zadaniem przedszkola jest przede wszystkim kontynuowanie prozdrowotnych zachowań, które są systematycznie rozwijane przez rodzinę. Współpraca tych dwóch „grup” jest konieczna, do tego, aby dziecko zbudowało fundament pojęcia „zdrowie”.
Przedszkole jest miejscem, które powinno inspirować oraz wspierać w działaniach prozdrowotnych. Co bardzo ważne, zadaniem przedszkola jest zachęcanie dziecka do jak najczęstrzych najbardziej samodzielnych wyborów.
Więc co powinno być najważniejszym przekazem wyniesionym z domu i przedszkola?
Zdrowie jest najważniejszą wartością, o którą trzeba dbać cały czas.
Dzieci w wieku przedszkolnym pracują nad udoskonaleniem zdobytej w okresie poniemowlęcym umiejętności związanych z pierwszymi zachowaniami żywieniowymi i spożywaniem posiłków. Sam zakres pożywienia (produktów, potraw) jest coraz bardziej urozmaicony. W codziennym menu powinny pojawiać się większe ilości warzyw i owoców, konsystencja potraw również jest bardziej stała.
Nie wszystkie dzieci są jednak pozytywnie nastawione do rozszerzania swojej diety. Wyniki badań preferencji smakowych 5-latków wykazały, że:
- większość, 85% lubi jeść i samo jedzenie sprawia im przyjemność;
- 97% lubi słodycze;
- tylko 23% dzieci wymieniło owoce lub warzywa jako swoje ulubione produkty;
- 1/5 dzieci chciałaby jeść fast foody codziennie;
- 5% chciałoby jeść mleko i produkty mleczne codziennie.
Dzieci w wieku przedszkolnym potrafią już odróżnić produkty spożywcze i zaczynają je kategoryzować biorąc pod uwagę głównie ich wygląd, a nie ich wartości odżywcze. Zaczynają klasyfikować produkty na zdrowe i niezdrowe.
Istotne jest podkreślenie, iż powszechnie używane terminy „zdrowe i niezdrowe” produkty są pewnym skrótem myślowym. Odnoszą się odpowiednio do produktów korzystnych i niekorzystnych dla zdrowia. Za niezdrowe uważa się produkty, które mają znikome wartości odżywcze, natomiast za dużą ilość np. cukru, konserwantów, substancji sztucznych.
Dzieci nie potrafią wyjaśnić z czego dana klasyfikacja wynika – czyli jaki dany produkt ma wpływ na organizm i zdrowie.
Bawiąc się zabawkami kuchennymi, poproszone potrafią zademonstrować/odtworzyć pewną wiedzę na temat planowania posiłków, przygotowania potraw, nakrywania i podawania do stołu, zasad jedzenia i sprzątania po zjedzeniu danego posiłku. Poprzez zabawę odtwarzają to, czego zostały nauczone. Przekazywane informacje dotyczące treści edukacji zdrowotnej (w tym żywieniowej), powinny być dostosowane do poziomu rozwoju dziecka oraz jego umiejętności. W wieku przedszkolnym najlepiej sprawdzi się nauka poprzez zabawę. Zabawa bowiem uruchamia wyobraźnię, rozbudza uczucia pokazuje co dobre, jest motywatorem do działania.
Autorka „Edukacji Żywieniowej” Isobel Contento na podstawie wyników wielu badań doszła do wniosku, że nie należy więc koncentrować się na przekazywaniu informacji o grupach produktów lecz organizować:
- zajęcia z wykorzystaniem różnych produktów i ich degustacja;
- zabawy, w których dzieci mogą aktywnie uczestniczyć np. zabawy z wykorzystaniem zabawek odwzorowywanych na kuchenne sprzęty, zabawy w sklep spożywczy,
- odgrywanie ról z próbowaniem nowych produktów, piosenki, opowiadania, puzzle, praca w przedszkolnym ogródku;
- przygotowywanie prostych posiłków;
- jedzenie zdrowych przekąsek;
- uczenie samoregulacji, czyli zwrócenie uwagi na ilość jedzenia w takiej ilości by zaspokoić głód;
- naukę rozpoznawania uczucia głodu i sytości.
Pierwsze lata życia dziecka to okres wielu zmian. Dziecko dynamicznie się rozwija i osiąga kolejne etapy, co za tym idzie zmienia się zapotrzebowanie jego organizmu na składniki odżywcze. Jest to okres kształtujący prawidłowe lub nie, nawyki żywieniowe, które wpływają na dalszy rozwój, stan zdrowia i samopoczucia. Istotne więc jest aby osoby, które otaczają dziecko posiadały predyspozycje i wiedzę w zakresie podstawowych informacji dotyczących żywności i żywienia.
„Z umysłem jest tak samo jak z pokonywaniem fizycznych słabości. Trzeba znać jego słabe strony i je ćwiczyć. Całe życie składa się z nawyków”.
Autor: Małgorzata Słoniewicz, Psychodietetyczka.pl
Źródło: 1. E.Kolarzyk, A.Janik,J.Kwiakowski, Zwyczaje żywieniowe dzieci w wieku przedszkolnym, Kraków 2008,nr 89(4), s.533 2. I.R.Contento,Edukacja żywieniowa, PWN,Warszawa 2018, s.371
